W wielu środowiskach zawodowych odpowiedni strój to nie tylko kwestia komfortu, lecz także element zapewniający bezpieczeństwo oraz spełnienie wymogów formalnych. Mimo, że pojęcia “odzież robocza” i “odzież ochronna” często bywają mylone, różnice między nimi są wyraźne i wynikają zarówno z przepisów BHP, jak i praktyki codziennego użytkowania.
Odzież robocza
Zgodnie z obowiązującym prawem, odzież robocza jest przewidziana przede wszystkim tam, gdzie istnieje ryzyko zabrudzenia lub zniszczenia odzieży prywatnej, a nie występują zagrożenia dla zdrowia. Dotyczy to m.in. pracy w gastronomii, sprzątania, pielęgnacji zieleni, usług kosmetycznych czy branży produkcyjnej. Stosowanie takiej odzieży może być również wymagane przez normy sanitarne, technologiczne lub wynikające z wewnętrznych procedur BHP.
Do czego służy odzież robocza?
W przeciwieństwie do odzieży ochronnej, ubrania robocze nie służą do zabezpieczania zdrowia czy życia, lecz mają charakter użytkowy i higieniczny. Ich zadaniem jest ochrona odzieży prywatnej, poprawa komfortu pracy oraz, w wielu przypadkach, wyróżnienie pracownika w środowisku zawodowym. Stąd często spotykane są komplety oznaczone logo firmy lub utrzymane w kolorystyce charakterystycznej dla danego przedsiębiorstwa. W skład podstawowego zestawu roboczego mogą wchodzić m.in. spodnie, bluzy, T-shirty, fartuchy, koszule, czapki, peleryny, a także obuwie robocze dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy. W niektórych branżach stosowana jest również odzież jednorazowa, przeznaczona do krótkotrwałego użytku w warunkach zwiększonej sterylności lub wilgoci.
Co warto wiedzieć na temat odzieży roboczej?
Warto pamiętać, że część odzieży roboczej – zwłaszcza stosowanej w warunkach minimalnego zagrożenia – może być zakwalifikowana do I kategorii środków ochrony indywidualnej, zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425. Przykładami mogą być ubrania stosowane przy pracy w wilgotnym środowisku lub przy kontakcie z łagodnymi detergentami. W takich przypadkach ocena zgodności nie wymaga udziału jednostki notyfikowanej – kontrola pozostaje po stronie producenta.
Zdarza się, że w określonych sytuacjach pracownik może używać własnej odzieży roboczej, jeśli wcześniej uzyska zgodę pracodawcy. W takim przypadku firma zobowiązana jest do wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego, obejmującego również koszty prania i konserwacji ubrań wykorzystywanych w pracy.
Odzież ochronna
Odzież ochronna to wyspecjalizowany typ ubioru stosowany w miejscach pracy, w których występuje ryzyko narażenia pracownika na szkodliwe lub niebezpieczne czynniki. Została zaprojektowana z myślą o ochronie zdrowia i życia, dlatego jej konstrukcja, materiały oraz sposób użytkowania muszą spełniać rygorystyczne wymagania techniczne i prawne.
Czym charakteryzuje się odzież ochronna?
Zgodnie z przepisami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425, odzież ochronna i obuwie robocze klasyfikowane są do grupy środków ochrony indywidualnej drugiej i trzeciej kategorii. Oznacza to, że ich produkcja i dopuszczenie do obrotu podlegają ścisłym procedurom oceny zgodności, w tym nadzorowi jednostek notyfikowanych.
Do typowych zagrożeń, przed którymi zabezpiecza odzież ochronna w pracy, należą m.in. działanie substancji chemicznych, pyłów, wysokich lub niskich temperatur, promieniowania, ognia czy mikroorganizmów. Ubrania tego typu wykonywane są z materiałów o podwyższonej odporności – trudno palnych, wodoodpornych, antystatycznych czy oddychających – w zależności od rodzaju zagrożeń obecnych na danym stanowisku.
W przeciwieństwie do ubrań roboczych, odzież BHP pełni funkcję zabezpieczającą przed realnym zagrożeniem i nie może być traktowana jedynie jako element identyfikacyjny czy estetyczny. Dobór tego typu wyposażenia powinien zawsze wynikać z oceny ryzyka zawodowego oraz obowiązujących norm prawnych.
Odzież robocza a odzież ochronna: co należy do obowiązków pracodawcy?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, to na pracodawcy spoczywa odpowiedzialność za wyposażenie pracowników w odpowiednią odzież, w tym zarówno w odzież roboczą, jak i ochronną, jeśli wymagają tego warunki środowiska pracy.
Pracodawca ma obowiązek przeprowadzenia analizy ryzyka zawodowego i na tej podstawie określenia, jaki typ ubrania roboczego i ochronnego jest niezbędny dla zapewnienia bezpiecznych warunków pracy. Informacje te powinny być zawarte w wewnętrznych dokumentach zakładowych – najczęściej w regulaminie pracy lub w instrukcji BHP – oraz ujęte w formie tabel przydziału odzieży, uwzględniających rodzaj i częstotliwość użytkowania poszczególnych elementów wyposażenia.
Odzież robocza przydzielana jest nieodpłatnie
Odzież robocza ochronna oraz środki ochrony indywidualnej są przydzielane pracownikowi nieodpłatnie. Należy jednak pamiętać, że pozostają one własnością pracodawcy przez cały okres trwania stosunku pracy. Po jego zakończeniu pracownik zobowiązany jest do zwrotu wszystkich elementów wyposażenia, o ile nie zostały zużyte zgodnie z przeznaczeniem. W przypadku celowego zniszczenia lub zagubienia – może pojawić się obowiązek pokrycia kosztów, z uwzględnieniem amortyzacji.
Konserwacja, pranie i ekwiwalenty
Do obowiązków pracodawcy należy również utrzymanie odzieży roboczej i ochronnej w dobrym stanie technicznym oraz higienicznym. Obejmuje to regularne pranie, dezynfekcję, odkażanie, odpylanie, a także ewentualne naprawy lub wymianę. W niektórych przypadkach dopuszcza się, aby pracownik we własnym zakresie dbał o czystość odzieży – pod warunkiem, że otrzyma za to odpowiedni ekwiwalent pieniężny, pokrywający poniesione koszty.
Odpowiedzialność za zgodność z przepisami i normami
Właściwe zarządzanie odzieżą roboczą i ochronną to nie tylko formalność, ale również istotny element przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca ma bezwzględny obowiązek stosowania się do obowiązujących norm odzieży roboczej i ochronnej, które regulują m.in. dobór środków ochrony indywidualnej, częstotliwość wymiany czy sposób ich użytkowania w konkretnych warunkach zawodowych.